Tổng quan về Tiền điện tử và Công nghệ
Blockchain
Tài liệu cung cấp một cái nhìn toàn diện về
tiền điện tử và công nghệ blockchain, từ nguồn gốc lịch sử, các khái niệm cơ
bản đến các ứng dụng nâng cao và những thách thức đang diễn ra. Nó nhấn mạnh sự
tiến hóa của tiền tệ, vai trò của phân cấp, và tiềm năng cách mạng hóa của các
công nghệ này trong nhiều ngành công nghiệp.
I. Nguồn gốc và sự phát triển của Tiền điện tử
Sự xuất hiện của tiền điện tử được đặt trong
bối cảnh cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, vốn đã làm xói mòn lòng
tin vào các hệ thống ngân hàng và tiền tệ truyền thống. Điều này đã tạo tiền đề
cho "một chương mới trong sự tiến hóa của tiền tệ: tiền điện tử."
·
Bitcoin:
Nền tảng của Tiền điện tử
·
Ra
đời: Bitcoin được giới
thiệu vào năm 2009 bởi một cá nhân hoặc nhóm sử dụng bút danh Satoshi Nakamoto.
Nó được thiết kế như "một giải pháp thay thế cho các loại tiền tệ truyền
thống."
·
Khối
Genesis: "Vào ngày 3
tháng 1 năm 2009, blockchain của Bitcoin chính thức ra đời với việc tạo ra khối
khởi nguyên, còn được gọi là Khối 0." Khối này chứa một thông điệp được mã
hóa: "The Times 03/Jan/2009 Thủ tướng sắp đứng trước nguy cơ cứu trợ ngân
hàng lần thứ hai," ám chỉ cuộc khủng hoảng tài chính và củng cố ý định của
Bitcoin là "thách thức các hệ thống tài chính tập trung."
·
Đổi
mới cốt lõi: "Đổi mới quan
trọng của nó là blockchain, một sổ cái phi tập trung cho phép các giao dịch
được xác minh và ghi lại mà không cần đến ngân hàng hoặc chính phủ."
·
Đặc
điểm: Bitcoin có
"nguồn cung cố định: chỉ có 21 triệu bitcoin sẽ tồn tại," mô phỏng
"tính chất giảm phát của các hàng hóa như vàng." Nó giải quyết được
"vấn đề chi tiêu kép" bằng cách làm cho mọi giao dịch "minh bạch
và không thể đảo ngược."
·
Sự
chấp nhận và tăng trưởng:
Bitcoin đã đạt vốn hóa thị trường 1 tỷ đô la vào năm 2013 và được El Salvador
công nhận là tiền tệ hợp pháp vào năm 2021.
·
Chính
sách tiền tệ: Chính sách tiền tệ
của Bitcoin là "phi tập trung, dễ dự đoán và giảm phát." Nó dựa vào
"các sự kiện giảm một nửa (halving) cứ sau 210.000 khối, hoặc khoảng bốn
năm một lần," giảm một nửa phần thưởng khai thác và đảm bảo Bitcoin
"ngày càng trở nên khan hiếm theo thời gian."
·
Altcoin
và sự đa dạng hóa
·
Định
nghĩa: Altcoin là "hàng
nghìn loại tiền mã hóa khác đã được phát triển" ngoài Bitcoin, nhằm mục
đích "cải thiện những hạn chế được cho là của Bitcoin hoặc phục vụ các
trường hợp sử dụng cụ thể."
·
Ethereum: Được giới thiệu vào năm 2015, Ethereum
"đã mở rộng khái niệm bằng cách cho phép các hợp đồng thông minh – các
thỏa thuận tự động thực hiện được mã hóa trên blockchain." Nó được coi là
"tiền mã hóa lớn thứ hai theo vốn hóa thị trường."
·
Các
Altcoin khác:XRP của Ripple và Litecoin: Tập trung vào "tốc độ và hiệu quả cho các trường hợp sử
dụng cụ thể như thanh toán xuyên biên giới."
·
Stablecoin: Nhằm mục đích "giảm sự biến động liên
quan đến các tài sản như Bitcoin và altcoin." Chúng được "gắn với các
tài sản ổn định như tiền pháp định (ví dụ: đô la Mỹ), hàng hóa (ví dụ: vàng)
hoặc thậm chí các loại tiền mã hóa khác." TerraUSD (UST) được đề cập như
một ví dụ về stablecoin thuật toán đã thất bại vào năm 2022, làm nổi bật những
rủi ro của mô hình này.
·
Privacy
Coin: Tiền tệ như Monero
"được thiết kế để tăng cường tính ẩn danh và bảo mật trong các giao dịch
kỹ thuật số," sử dụng "chữ ký vòng và địa chỉ ẩn để che giấu thông
tin chi tiết của người gửi và người nhận."
·
Polkadot: Cho phép "khả năng tương tác giữa các
blockchain khác nhau."
·
Meme
Coin và Dự án cộng đồng:
Ví dụ như Decentraland (MANA) và Axie Infinity (AXS) kết hợp blockchain với trò
chơi và thế giới ảo, cho phép "người dùng sở hữu, giao dịch và kiếm tiền
từ tài sản kỹ thuật số."
·
Governance
Token: "Là một loại
tiền mã hóa cấp cho người nắm giữ quyền biểu quyết trong một hệ sinh thái phi
tập trung." Chúng cho phép người tham gia "ảnh hưởng đến sự phát
triển, quản lý và định hướng tương lai của các dự án blockchain." Ví dụ
như UNI của Uniswap.
II. Hiểu về Công nghệ Blockchain
Blockchain là công nghệ nền tảng của tiền điện
tử, hoạt động như một sổ cái phân tán và bất biến.
·
Cấu
trúc khối: Mỗi khối chứa
"dữ liệu, một mã băm (hash), và mã băm của khối trước đó."
·
Dữ
liệu: Đối với Bitcoin, dữ
liệu bao gồm "chi tiết giao dịch: địa chỉ người gửi, địa chỉ người nhận và
số tiền."
·
Mã
băm (Hash): Là "một định
danh duy nhất được tạo ra từ dữ liệu này bằng cách sử dụng một thuật toán mã
hóa." Bất kỳ thay đổi nào trong khối đều làm thay đổi mã băm của nó.
·
Liên
kết: "Mã băm của khối
trước đó liên kết các khối lại với nhau, tạo thành một chuỗi." Liên kết
này "giúp dễ dàng phát hiện sự giả mạo."
·
Tính
bất biến và bảo mật:
·
Bất
biến: "Khi một khối đã
được thêm vào blockchain, dữ liệu của nó là bất biến—nó không thể bị thay đổi
nếu không phải làm lại công việc cho khối đó và tất cả các khối tiếp
theo." Điều này đạt được thông qua hashing và cơ chế đồng thuận.
·
Phi
tập trung: "Tính chất phi
tập trung của mạng lưới có nghĩa là một kẻ tấn công sẽ cần kiểm soát hơn một
nửa số nút (một cuộc tấn công 51%) để thao túng blockchain." Điều này
"cực kỳ khó khăn và tốn nhiều tài nguyên" trong các mạng lưới lớn.
·
Mật
mã học: Tiền điện tử dựa vào
"hai kỹ thuật mật mã chính: hashing (băm) và mã hóa bất đối xứng."
·
Hashing: Chuyển đổi dữ liệu thành một chuỗi ký tự cố
định, đảm bảo "tính toàn vẹn và độ tin cậy của các giao dịch dựa trên
blockchain."
·
Mã
hóa bất đối xứng: Sử dụng "khóa
công khai và khóa riêng tư." Khóa riêng tư được dùng để ký giao dịch, còn
khóa công khai để xác minh. "Điều quan trọng là khóa riêng tư không thể
được suy ra từ khóa công khai."
·
Cơ
chế đồng thuận:
·
Bằng
chứng công việc (PoW):
Các thợ đào giải "một bài toán toán học phức tạp" để thêm khối vào
chuỗi. "Quá trình này đòi hỏi nhiều tính toán nhưng đảm bảo rằng chỉ các
khối hợp lệ mới được thêm vào blockchain."
·
Khai
thác: Người khai thác tìm
một "nonce" mà khi kết hợp với dữ liệu khối và băm, sẽ tạo ra một
"giá trị băm đáp ứng các yêu cầu về độ khó của mạng lưới." Phần
thưởng cho việc giải quyết câu đố này là tiền điện tử mới được đúc và phí giao
dịch.
·
Phần
cứng: Khai thác đòi hỏi
"phần cứng chuyên dụng," chẳng hạn như ASIC (mạch tích hợp dành riêng
cho ứng dụng), và "tiêu thụ một lượng lớn điện."
·
Bằng
chứng cổ phần (PoS): Một cơ chế đồng thuận
thay thế, nơi "các trình xác thực được chọn để xác thực giao dịch và tạo
khối mới dựa trên số lượng tiền điện tử mà họ đặt cược." PoS "giảm
đáng kể nhu cầu năng lượng," ví dụ, "sau khi Ethereum chuyển đổi, mức
tiêu thụ năng lượng của mạng đã giảm hơn 99%."
III. Các ứng dụng và tác động của Blockchain
Công nghệ Blockchain có tiềm năng vượt xa lĩnh
vực tài chính, ảnh hưởng đến nhiều ngành công nghiệp.
·
Hợp
đồng thông minh: "Các hợp đồng
thông minh là các thỏa thuận tự thực hiện được lưu trữ trên blockchain."
Chúng tự động thực hiện các thỏa thuận khi "các điều kiện xác định trước
được đáp ứng," loại bỏ nhu cầu về trung gian và "giảm chi phí và tăng
cường sự tin cậy." Ethereum là nền tảng hàng đầu cho hợp đồng thông minh.
·
Ứng
dụng thực tế:Tài chính phi tập trung (DeFi): Hợp đồng thông minh là "nền tảng cho các ứng dụng và nền
tảng phi tập trung như tài chính phi tập trung (DeFi)." Điều này bao gồm
các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) và các nền tảng cho vay phi tập trung.
·
Quản
lý Chuỗi Cung ứng: Các công ty như
Walmart sử dụng blockchain để "theo dõi sản phẩm từ nguồn gốc đến kệ hàng,
tăng tính minh bạch và giảm gian lận."
·
Quản
lý Danh tính: Blockchain cho phép
"các danh tính kỹ thuật số tự chủ, an toàn," giảm sự phụ thuộc vào
các cơ sở dữ liệu tập trung.
·
Chăm
sóc Sức khỏe: "Hồ sơ bệnh nhân
có thể được lưu trữ và chia sẻ an toàn trên blockchain, đảm bảo quyền riêng tư
và khả năng tương tác."
·
Bất
động sản: Đơn giản hóa các giao
dịch bằng cách "tự động hóa các dịch vụ ký quỹ, chuyển nhượng quyền sở hữu
và xử lý thanh toán."
·
Bỏ
phiếu: Đang được khám phá để
xây dựng "các hệ thống bỏ phiếu minh bạch" và "chống giả
mạo."
·
Tokenomics
và Các loại Token:
·
Token
tiện ích: "Cung cấp quyền
truy cập vào một nền tảng, sản phẩm hoặc dịch vụ."
·
Token
chứng khoán: "Là phiên bản kỹ
thuật số của các công cụ tài chính truyền thống như cổ phiếu hoặc trái
phiếu," tuân thủ các quy định về chứng khoán. Ví dụ như tZERO và
Securitize.
·
Token
quản trị: "Cấp cho người
nắm giữ quyền biểu quyết trong một hệ sinh thái phi tập trung," chuyển
quyền kiểm soát từ các thực thể tập trung sang cộng đồng.
·
Thiết
kế Tokenomics: Cần có "một mô
hình token được thiết kế tốt" để đảm bảo cân bằng cung cầu, điều chỉnh các
ưu đãi, và xem xét "mô hình phân phối token" và "lịch trình mở
khóa token."
IV. Thách thức và rủi ro
Mặc dù có nhiều hứa hẹn, không gian tiền điện
tử phải đối mặt với nhiều thách thức và rủi ro.
·
Bảo
mật và lừa đảo:
·
Vụ
hack sàn giao dịch: Các sàn giao dịch tập
trung là "mục tiêu hấp dẫn đối với tin tặc," như vụ hack Mt. Gox năm
2014, nơi "850.000 BTC bị đánh cắp."
·
Lừa
đảo: Không gian tiền điện
tử là "điểm nóng của các vụ lừa đảo và gian lận," nhắm vào cả người
dùng thiếu kinh nghiệm và dày dặn.
·
Bảo
mật hợp đồng thông minh:
"Tính bất biến và sự phụ thuộc vào mã của chúng khiến chúng dễ bị tổn
thương trước các rủi ro bảo mật." Các cuộc tấn công như "tấn công Reentrancy"
có thể dẫn đến "tổn thất tài chính đáng kể."
·
Quy
định và Pháp lý:
·
Môi
trường pháp lý đang phát triển: Các chính phủ và cơ quan quản lý "đã tìm cách thiết lập
các hướng dẫn rõ ràng hơn để bảo vệ nhà đầu tư đồng thời thúc đẩy đổi
mới."
·
Phân
loại tài sản: Một thách thức lớn là
"phân loại tiền điện tử," đặc biệt là việc xác định liệu một token có
đủ điều kiện là chứng khoán hay không.
·
Sự
khác biệt về quyền tài phán: Một số quốc gia "đã chấp nhận tiền điện tử," như El
Salvador, trong khi những quốc gia khác "đã áp đặt các lệnh cấm nghiêm
ngặt."
·
Thuế: "Thuế áp dụng cho tiền điện tử kiếm được
dưới dạng thu nhập, chẳng hạn như phần thưởng khai thác, lợi nhuận từ đặt cược
hoặc thanh toán." Lãi vốn từ việc bán tiền điện tử cũng chịu thuế.
·
Tác
động môi trường:
·
Khai
thác Bitcoin: "Thường bị chỉ
trích vì mức tiêu thụ năng lượng của nó." Mức sử dụng năng lượng "ước
tính tương đương với các quốc gia nhỏ."
·
Năng
lượng tái tạo: Các hoạt động khai
thác đang tìm cách sử dụng "năng lượng tái tạo dồi dào," chẳng hạn
như thủy điện hoặc địa nhiệt.
·
Khả
năng mở rộng: Vẫn là "một
thách thức đối với các mạng lưới blockchain" khi số lượng người dùng tăng
lên.
V. Tích hợp với tài chính truyền thống
Có sự hội tụ ngày càng tăng giữa tiền điện tử
và hệ thống ngân hàng truyền thống.
·
Ngân
hàng truyền thống và DeFi:
Các ngân hàng "đang khám phá các mạng blockchain riêng tư để thanh toán
liên ngân hàng," và "đang tích hợp các khía cạnh của DeFi vào các
dịch vụ của họ," bao gồm việc cung cấp các tính năng như khai thác lợi
suất và cung cấp thanh khoản.
·
Ví
tiền điện tử trong ứng dụng ngân hàng: Các ngân hàng lớn đang cho phép khách hàng "mua, bán và
giữ tiền điện tử trực tiếp thông qua các tài khoản hiện có của họ."
·
Tiền
kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC): Đại diện cho một "sự phát triển khác liên quan chặt chẽ
đến stablecoin." Mặc dù không phải là tiền điện tử theo nghĩa truyền
thống, CBDC có những điểm tương đồng về hình thức kỹ thuật số và "đang đẩy
nhanh quá trình tích hợp tiền điện tử vào hệ thống ngân hàng."
Tóm lại, tài liệu phác thảo tiền điện tử là
một sự phát triển mang tính chuyển đổi trong tài chính, được hỗ trợ bởi công
nghệ blockchain phi tập trung và bất biến. Mặc dù nó mang lại những cơ hội to
lớn cho đổi mới và dân chủ hóa tài chính, nhưng nó cũng đi kèm với những thách
thức đáng kể về bảo mật, quy định và tác động môi trường. Sự hiểu biết về các
khái niệm cốt lõi này là cần thiết để điều hướng không gian tiền điện tử đang
phát triển nhanh chóng.
