Tính khả thi của việc Tổng thống Donald Trump lấy lại kênh đào Panama và sáp nhập Greenland thành tiểu bang thứ 51 của Hoa Kỳ, chúng ta cần phân tích vấn đề này từ nhiều góc độ: pháp lý, chính trị, kinh tế, quân sự, và phản ứng quốc tế. Dưới đây là một phân tích sâu dựa trên thông tin hiện có và bối cảnh thực tế tính đến ngày 14 tháng 3 năm 2025.
1. Lấy lại kênh đào Panama
Bối cảnh lịch sử và pháp lý
-
Kênh đào Panama được Hoa Kỳ xây dựng và hoàn thành vào năm 1914, sau đó kiểm
soát hoàn toàn cho đến khi Hiệp ước Torrijos-Carter được ký vào năm 1977 dưới
thời Tổng thống Jimmy Carter. Hiệp ước này quy định việc chuyển giao quyền kiểm
soát kênh đào cho Panama, hoàn tất vào ngày 31 tháng 12 năm 1999.
-
Hiện tại, kênh đào thuộc quyền sở hữu và quản lý hoàn toàn của Panama thông qua
Cơ quan Kênh đào Panama (ACP), một thực thể độc lập của chính phủ Panama. Đây
là một phần quan trọng trong chủ quyền quốc gia của Panama, được củng cố bởi
luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) và các
hiệp ước song phương.
Khả năng pháp lý
-
Việc Hoa Kỳ đơn phương lấy lại kênh đào Panama sẽ vi phạm các hiệp ước quốc tế
đã ký kết, đặc biệt là Hiệp ước Torrijos-Carter. Để hợp pháp hóa hành động này,
Hoa Kỳ cần sự đồng ý của Panama hoặc phải chứng minh rằng Panama đã vi phạm
nghiêm trọng các điều khoản trong hiệp ước – điều mà hiện tại không có bằng
chứng thuyết phục.
-
Panama đã bác bỏ mọi cáo buộc của ông Trump (ví dụ: về việc Trung Quốc kiểm
soát kênh đào hoặc phí tàu thuyền bất công với Hoa Kỳ). Tổng thống Panama José
Raúl Mulino đã khẳng định kênh đào là tài sản không thể thương lượng của
Panama, được quản lý hiệu quả và mang lại lợi nhuận lớn (gần 5 tỷ USD trong năm
tài chính 2024).
Khả năng kinh tế và chính trị
-
Kinh tế: Kênh đào Panama là nguồn thu nhập
lớn của quốc gia này, đóng góp khoảng 10% GDP. Việc Hoa Kỳ đòi lại kênh đào có
thể được xem là hành động kinh tế nhằm giảm phí cho tàu thuyền Mỹ (đặc biệt là
tàu quân sự và thương mại). Tuy nhiên, một động thái như vậy sẽ gây tổn hại
nghiêm trọng đến quan hệ thương mại Mỹ-Panama và có thể dẫn đến các biện pháp
trả đũa kinh tế từ Panama hoặc các đồng minh khu vực.
-
Chính trị nội bộ Mỹ: Ý tưởng này có thể nhận được sự ủng
hộ từ một số nhóm bảo thủ trong Đảng Cộng hòa, vốn từ lâu đã tiếc nuối việc mất
quyền kiểm soát kênh đào. Tuy nhiên, nó cũng sẽ vấp phải sự phản đối từ những
người theo chủ nghĩa tự do và các nhà lập pháp lo ngại về chi phí chính trị và
kinh tế của một hành động gây hấn như vậy.
-
Phản ứng quốc tế: Việc sử dụng sức ép kinh tế hoặc
quân sự để lấy lại kênh đào sẽ bị cộng đồng quốc tế, đặc biệt là các nước Mỹ
Latinh, coi là hành vi xâm phạm chủ quyền. Điều này có thể đẩy Panama và các
nước khác xích lại gần Trung Quốc hoặc Nga, làm suy yếu vị thế của Mỹ trong khu
vực.
Khả năng quân sự
-
Ông Trump từng để ngỏ khả năng sử dụng sức mạnh quân sự hoặc kinh tế (phát biểu
tại Mar-a-Lago ngày 7/1/2025). Tuy nhiên, một hành động quân sự trực tiếp là
cực kỳ khó xảy ra. Năm 1989, Mỹ từng can thiệp quân sự vào Panama để lật đổ
Manuel Noriega, nhưng bối cảnh hiện nay khác biệt: Panama là một quốc gia ổn
định, thân thiện với Mỹ, và không có mối đe dọa trực tiếp nào biện minh cho
hành động quân sự.
-
Chi phí quân sự và chính trị của việc chiếm lại kênh đào sẽ rất lớn, trong khi
lợi ích chiến lược không rõ ràng, đặc biệt khi Mỹ đã có các căn cứ quân sự ở
khu vực Caribe và Trung Mỹ để bảo vệ lợi ích của mình.
Thực tế gần đây
-
Vào ngày 4/3/2025, ông Trump tuyên bố Mỹ “đã giành lại được” kênh đào Panama
sau khi một nhóm tập đoàn tài chính Mỹ (dẫn đầu bởi BlackRock) mua lại 90% cổ
phần của Panama Ports Company từ CK Hutchison (Hong Kong), công ty quản lý hai
cảng Balboa và Cristóbal ở hai đầu kênh đào. Tuy nhiên, điều này không đồng
nghĩa với việc kiểm soát kênh đào, vì ACP vẫn là cơ quan vận hành chính. Đây
dường như là một chiến thắng mang tính biểu tượng hơn là thực chất.
Kết luận về kênh đào Panama
-
Tính khả thi: Thấp. Việc lấy lại quyền kiểm soát hoàn
toàn kênh đào Panama là không thực tế về mặt pháp lý, chính trị, và quân sự.
Chiến lược khả dĩ nhất của ông Trump có thể là gây sức ép kinh tế để Panama
giảm phí cho tàu Mỹ hoặc nhượng bộ trong các thỏa thuận thương mại, chứ không
phải chiếm lại kênh đào.
2. Sáp nhập Greenland thành tiểu bang thứ 51
Bối cảnh lịch sử và pháp lý
-
Greenland là một lãnh thổ tự trị thuộc Vương quốc Đan Mạch, với quyền tự quản
rộng rãi từ năm 2009 nhưng Đan Mạch vẫn kiểm soát chính sách đối ngoại và quốc
phòng. Hòn đảo này có vị trí chiến lược ở Bắc Cực, nơi Mỹ đã duy trì căn cứ
không quân Thule từ thời Chiến tranh Lạnh.
-
Ý tưởng mua Greenland không phải mới: Mỹ từng đề xuất mua đảo này vào năm 1867
và 1946, nhưng đều bị từ chối. Ông Trump đã nhắc lại ý tưởng này từ nhiệm kỳ
đầu (2019) và tiếp tục nhấn mạnh trong chiến dịch 2024-2025, viện dẫn lý do an
ninh quốc gia và tài nguyên (dầu mỏ, đất hiếm, uranium).
Khả năng pháp lý
-
Greenland không phải là tài sản để Đan Mạch “bán”. Thủ tướng Đan Mạch Mette
Frederiksen và lãnh đạo Greenland Múte Bourup Egede đã nhiều lần khẳng định
“Greenland không phải để bán và sẽ không bao giờ bị bán”. Điều này phù hợp với
luật pháp quốc tế về quyền tự quyết của các dân tộc (UN Charter).
-
Việc sáp nhập Greenland thành tiểu bang Mỹ đòi hỏi sự đồng thuận của cả người
dân Greenland (khoảng 56.000 người) và chính phủ Đan Mạch – điều gần như không
thể xảy ra trong bối cảnh hiện tại.
Khả năng kinh tế và chính trị
-
Kinh tế: Greenland có trữ lượng tài nguyên
lớn, nhưng kinh tế chủ yếu phụ thuộc vào trợ cấp từ Đan Mạch (khoảng 60% ngân
sách). Mỹ có thể đề xuất một khoản tiền lớn để “mua” Greenland, nhưng chi phí
duy trì và phát triển hòn đảo (cơ sở hạ tầng, quốc phòng) sẽ rất cao, trong khi
lợi ích kinh tế dài hạn không chắc chắn.
-
Chính trị nội bộ Greenland: Người dân
Greenland có xu hướng độc lập hơn là gia nhập Mỹ. Một cuộc khảo sát không chính
thức cho thấy phần lớn người dân lo ngại và không thoải mái với ý tưởng trở
thành một phần của Mỹ (bà Aleqa Hammond Chemnitz, phát biểu ngày 7/1/2025).
-
Chính trị nội bộ Mỹ: Ý tưởng này có thể được một số
người ủng hộ vì lý do chiến lược (đối phó Trung Quốc và Nga ở Bắc Cực), nhưng
sẽ đối mặt với phản đối từ Quốc hội về chi phí và tính khả thi. Greenland cũng
không phù hợp với mô hình tiểu bang Mỹ do dân số nhỏ và văn hóa khác biệt.
Khả năng quân sự
-
Ông Trump từng để ngỏ khả năng dùng sức mạnh kinh tế hoặc quân sự (ngày
7/1/2025), nhưng một hành động quân sự chống lại Greenland hoặc Đan Mạch – một
đồng minh NATO – là không tưởng. Nó sẽ phá hủy liên minh NATO và làm tổn hại
nghiêm trọng đến uy tín toàn cầu của Mỹ.
-
Thay vào đó, Mỹ có thể gia tăng hiện diện quân sự ở Greenland thông qua đàm
phán với Đan Mạch, như đã làm với căn cứ Thule, mà không cần sáp nhập.
Phản ứng quốc tế
-
Đan Mạch, các nước châu Âu, và Liên Hợp Quốc sẽ phản đối mạnh mẽ bất kỳ nỗ lực
nào nhằm ép buộc Greenland. Trung Quốc và Nga có thể lợi dụng tình hình để mở
rộng ảnh hưởng ở Bắc Cực, làm phức tạp thêm chiến lược của Mỹ.
Kết luận về Greenland
-
Tính khả thi: Rất thấp. Sáp nhập
Greenland thành tiểu bang thứ 51 là không thực tế do rào cản pháp lý, sự phản
đối của người dân và Đan Mạch, cũng như chi phí chính trị-quân sự quá lớn. Một
chiến lược thực tế hơn là tăng cường hợp tác quân sự và kinh tế với Đan Mạch để
bảo vệ lợi ích Mỹ ở Bắc Cực.
Phân tích tổng thể
Chiến
lược thực sự của Trump
-
Các tuyên bố của ông Trump về kênh đào Panama và Greenland có thể không nhằm
mục đích thực hiện đầy đủ, mà là:
1. Tạo đòn bẩy đàm phán: Ép Panama
giảm phí kênh đào hoặc nhượng bộ thương mại; gây áp lực để Đan Mạch và
Greenland tăng hợp tác quân sự với Mỹ.
2. Xây dựng hình ảnh: Tỏ ra mạnh
mẽ, quyết đoán trước cử tri Mỹ, đặc biệt là những người ủng hộ chính sách
“America First”.
3. Đối phó Trung Quốc: Ngăn chặn
ảnh hưởng của Trung Quốc ở Panama và Bắc Cực, dù bằng chứng về sự kiểm soát của
Trung Quốc ở kênh đào là không rõ ràng.
Rủi ro
-
Nếu đẩy mạnh các biện pháp gây hấn (kinh tế hoặc quân sự), Mỹ có thể mất lòng
tin từ các đồng minh và đối tác, đồng thời làm gia tăng căng thẳng địa chính
trị không cần thiết.
Kết luận chung
-
Kênh đào Panama: Không khả thi để lấy lại hoàn toàn,
nhưng có thể đạt được nhượng bộ kinh tế từ Panama thông qua đàm phán hoặc sức
ép.
-
Greenland: Sáp nhập thành tiểu bang là gần như
bất khả thi, nhưng Mỹ có thể tăng cường ảnh hưởng thông qua các thỏa thuận song
phương với Đan Mạch.
-
Những ý tưởng này dường như mang tính biểu tượng và chiến thuật hơn là mục tiêu
thực tế có thể đạt được trong nhiệm kỳ của ông Trump.
Theo
Grok
Tham
khảo :
1. www.cbsnews.com - "Why does Trump want Greenland and the Panama Canal?"
Ngày đăng: 04/03/2025
Nội dung: Bài viết giải thích lý do Trump muốn kiểm soát kênh đào Panama
và Greenland vì an ninh quốc gia và kinh tế, với số liệu về vận tải qua kênh
đào và tài nguyên khoáng sản ở Greenland.
2. www.npr.org - "Is Trump's rhetoric on Greenland and Panama a 'Madman Strategy'?"
Ngày đăng: 11/01/2025
Nội dung: Phân tích chiến lược ngoại giao của Trump, so sánh với
"Madman Theory" của Nixon, tập trung vào mục tiêu đàm phán và ngăn
chặn Trung Quốc.
3. www.bbc.com - "Trump ramps up threats to gain control of Greenland and Panama Canal"
Ngày đăng: 07/01/2025
Nội dung: Báo cáo về phát biểu của Trump tại Mar-a-Lago, không loại trừ
việc dùng quân sự để kiểm soát hai khu vực này.
4. www.reuters.com - "Trump will not rule out force to take Panama Canal, Greenland"
Ngày đăng: 08/01/2025
Nội dung: Tin tức về chính sách ngoại giao cứng rắn của Trump trước khi
nhậm chức, với phản ứng từ Panama và Đan Mạch.
5. www.theguardian.com - "Trump refuses to rule out using military to take Panama Canal and Greenland"
Ngày đăng: 07/01/2025
Nội dung: Bài viết cảnh báo về tác động ngoại giao toàn cầu của lời đe
dọa từ Trump.
6. www.washingtonpost.com - "What did Trump say about Greenland and the Panama Canal?"
Ngày đăng: 05/03/2025
Nội dung: Tổng hợp bài phát biểu của Trump trước Quốc hội, nhấn mạnh tầm
quan trọng chiến lược của hai khu vực.
7. www.nytimes.com - "Trump Raises Using Military or Economic Force to Take Greenland and Panama Canal"
Ngày đăng: 07/01/2025
Nội dung: Phân tích chi tiết phát biểu của Trump tại Mar-a-Lago và bối
cảnh lịch sử.
8. www.bbc.com - "Trump ramps up threats to gain control - Update"
Ngày đăng: 07/01/2025
Nội dung: Cập nhật về chuyến thăm Greenland của Donald Trump Jr. và phản
ứng từ Đan Mạch.
9. www.nytimes.com - "Trump’s Wish to Control Greenland and Panama Canal: Not a Joke This Time"
Ngày đăng: 23/12/2024
Nội dung: Khám phá tham vọng mở rộng lãnh thổ của Trump trong chính sách
"America First".
10. www.nytimes.com - "Presidential Transition Updates: Trump Talks of Taking Greenland and Panama Canal"
Ngày đăng: 02/02/2025
Nội dung: Tin tức về quá trình chuyển giao quyền lực, tập trung vào ý
định của Trump đối với Panama và Greenland.
11. www.cnn.com - "Analysis: Trump’s threats to Greenland, Canada and Panama"
Ngày đăng: 07/01/2025
Nội dung: Phân tích sâu về chiến lược "America First" và tham
vọng đế quốc của Trump.
12. www.abcnews.go.com - "Trump threatens land grabs of Panama Canal, Greenland, even by force"
Ngày đăng: 07/01/2025
Nội dung: Đánh giá tính khả thi pháp lý và thực tế của lời đe dọa từ
Trump.
13. www.npr.org - "How Trump's comments are going over in Panama and Greenland"
Ngày đăng: 17/02/2025
Nội dung: Phỏng vấn người dân Panama và Greenland về phản ứng với ý
tưởng của Trump.
14. www.carnegieendowment.org - "Trump’s Greenland and Panama Canal Threats"
Ngày đăng: 06/01/2025
Nội dung: Phê phán việc Trump hồi sinh học thuyết Monroe, gây bất lợi
cho chính sách đối ngoại Mỹ.
15. www.reuters.com - "Trump vows to take back Panama Canal, talks of 'Manifest Destiny'"
Ngày đăng: 20/01/2025
Nội dung: Tin tức về bài phát biểu nhậm chức của Trump, nhắc đến việc
lấy lại kênh đào Panama.
16. www.theguardian.com - "Trump claims to be ‘peacemaker’ as he vows to ‘take back’ Panama canal"
Ngày đăng: 20/01/2025
Nội dung: Phân tích mâu thuẫn trong bài phát biểu nhậm chức của Trump.
17. www.politico.eu - "Trump refuses to rule out using military force to take Greenland and Panama Canal"
Ngày đăng: 07/01/2025
Nội dung: Báo cáo phản ứng từ Đan Mạch và Panama trước lời đe dọa của Trump.
18. www.cfr.org - "Transition 2025: Trump Sets His Sights on Canada, Greenland, and the Panama Canal"
Ngày đăng: 27/12/2024
Nội dung: Phân tích tác động tiêu cực của tham vọng Trump đối với lợi
ích Mỹ.
19. www.nbcnews.com - "Why Trump wants to take over Canada, Greenland and the Panama Canal"
Ngày đăng: 09/01/2025
Nội dung: Giải thích động cơ cá nhân và chính trị đằng sau ý tưởng của
Trump.
20. www.bbc.com - "Why did Trump float takeovers of Greenland and the Panama Canal?"
Ngày đăng: 24/12/2024
Nội dung: Đánh giá ý định của Trump trong việc sử dụng sức mạnh Mỹ để đạt lợi ích thương mại và an ninh.
